|
Midyat`ta pandoranın kutusu
Gerçeğin; bugün hiç de abartıldığı biçimiyle, töre, namus, aşiret, ağa, kâhya , maraba gibi "Doğu"nun bir yazgı misali üzerinde taşıdı-ğı /taşıttırıldığı, feodalite kısır döngüsünün çekilen TV dizileriyle her defasında yeniden üretildiği, sanki yeniden yerleştirilmek istendiği veya en hafif ifadeyle, izleyenleri bu kokuşmuş, "otantik" yapıya özlem duymasını sağlayıcı, bilindik dizilerin, bilindik mekânlarından olan Midyat `ta 28 Kasım 2007 Çarşamba günü, `go `lı yıllardan bugüne kadar yaşanmayan bir hadise üçüncü defa yeniden tekrarlandı.
Banştepe (Saleh ) köyünde bulunan Mor Yakup Kilisesi rahibi Edip -Daniel - Savcı, Midyat `tan köyüne arabasıyla dönerken, 300 bin avroluk fidye için kaçırılmasından iki gün sonra, nihayet kaçıranlardan birinin merhameti sonucu Batman , Siirt yolu arasında bir yerde serbest bırakıldı.
YANKI UYANDIRMAYAN İKİ OLAY
Midyat halkının pek alışık olmadığı buna benzer diğer iki olay, 1990`h yıllarda bir ay arayla Öğündü -Midin- Köyü`nde yaşandı. İlki; yaklaşık altı ay rehin tutulan kilise öğretmeni için yüklü miktarda para koparılması. İkincisi; Süryani cemaatinin fidyeyi ödemeye yanaşmaması ve ardından olaya dönemin resmi yetkililerinin el koyması üzerine köy rahibinin bir aylık esaretten sonra serbest bırakılmasıyla son bulmuştu.
Elbette bu iki olay, `go `lı yılların puslu ve çalkantılı özel koşullarında yaşanmıştı ve bu sebeple de bu son olay kadar yankı uyandırmamıştı. Bölgenin en eski yerleşik halklarından Süryaniler dışında, Kürtler , Araplar -Mhalmiler-, Yezidiler ve Becırmaniler -Seyyidler - gibi birçok etnik grubun çağlar boyu bir arada yaşadığı Midyat `ta, son 10-15 yıl içerisinde önemli değişimler yaşandı.
Özellikle kentleşme boyutunda hızlı bir büyümenin göze çarptığı ilçede, ekonomide de gözle görünür gelişmeler olmakta. Kentleşmeyle birlikte suç oranlarında ciddi artışın meydana geldiği Midyat ilçesi, bugün itibariyle hem kendisinin hem de çevre illerden gelen işsiz nüfusun baskısı altında. İlçeye Diyarbakır ve Batman `dan amelilik, hurdacılık, işportacılık gibi enformel sektörde çalışmak veya kimi dönem Estel kesiminde pazarın kurulduğu Pazartesi günleri yankesicilik yapmak üzere gelen bireyler söz konusu. Bunun en önemli sebeplerinden bir tanesi elbette "işsizliktir". Nitekim bu konuda her iki il yüksek oranlarıyla Türkiye `de ilk sıralarda yer almakta.
NEDEN?
Hayır! Yazının konusu, ne başta ifade edilen, Midyat `ın TV dizileri tarafından bir araç olarak keyfi biçimde manipüle edilip, fütursuzca kullanılması ve yanlış lanse edilmesi ne de ekonomik yapısındaki olumlu gelişmeler ile bunların birtakım olumsuz getirileridir. Bunlar makalenin amacını, aşan ayrı yazılarda ele alınabilecek başlıklar olabilir. Buradaki konu, Rahip Daniel `in kaçırılma olayı özelinden, Süryanilerin durumu ile Midyat `ın hassas etnik yapısıdır. Bunun için ilk olarak; "fidye için neden bir Süryani seçilmiştir?" sorusuyla başlanabilir. Aynı soru daraltılarak da sorulabilir aslında; "bu miktardaki para için ekonomik durumunun yeterli olmadığının bilinmesine rağmen; neden Edip -Doniel-seçilmiştir?"
Takdir edilir ki, 1980`den bu yana bir köyde rahiplik yapan birisinin zengin olma ihtimali hiçte yüksek değildir. Yöre insanının düşüncesine göre, Süryaniler bugün bölgenin en zengin halkıdır. Nitekim Midyat araştırmasında bu oran yüzde 60 olarak tespit edilmişti (**)
Bunun iki temel sebebi var: Birincisi; Süryanilerin eski tarihlerden beri kuyumculuk başta olmak üzere çeşitli zanaat dallarında üretken bir halk olması.
İkinci ise; 1960`h yıllarda başlayıp 1980`lerde hız kazanan dış göçleridir. Başta Almanya ve İsveç olmak üzere, Avrupa `nın çeşitli ülkelerine yerleşen Süryani ailelerden bazılarının son yıllarda bölgede huzurun nispeten yakalanmasıyla geri dönmeleri ve kendi köylerinde lüks denebilecek konutlar inşa etmeleri, bölge insanı arasında yukarıdaki kanının güçlenmesine özellikle etkide bulunmuştur.
"Para ile imanın kimde olduğu bilinmez" denir ama öyle görünüyor ki, Rahip Daniel `i kaçıran kişiler de yukarıdaki kanaate sahipti ve muhtemelen paranın rehinenin kendi özel sermayesinden değil de, bağlı olduğu cemaatin Avrupa `daki kolundan karşılanacağını varsaymışlardı. Fidyenin YTL veya dolar üzerinden değil de, avro cinsinden istenmiş olmasının sebebi de bu olsa gerek. Hiç şüphe yok ki, bu olayın Süryanilerin azalan nüfusu ve doğal olarak nüfuzlarıyla da ilgisi var. Ancak bu, olayı kısmen açıklayabilir . Aksi takdirde, tüm izahatı bunun üzerine kurmak, eksik, tek taraflı ve belki de hamaset içerikli de olabilir.
ETNİK MİLLEYETÇİLİK
Bu noktada, olayın çözümlemesinin ötesine gidip ilçe hakkında önemli bir hususa dikkat çekilebilir. Bugün hızla gelişen Midyat `ta kentsel büyümenin beraberinde getirmekte olduğu sosyo-ekonomik ve kültürel değişmeler doğru okunmaz ve iyi yönetil-mezse, bunlar hassas bir denge üzerine kurulmuş Midyat `ın, birden fazla etnik altyapıya sahip sosyal dokusuna büyük zararlar verebilir. Bunlardan belki de en tehlikeli olanı, bir diğer ifadeyle, "pandora kutusu"nu açabilecek muhtemel heyula; hiç kuşku yok ki, "etnik milliyetçiliktir."
Bugün itibariyle ilçede bu tür bir tehlikenin varlığından söz etmek güç olsa bile, bunun gelecek zamanlarda da ortaya çıkmayacağı anlamına gelmediğini söylemeye bile gerek yoktur. Nitekim bugünkü Irak bunun en canlı örneğidir.
Bugün Midyat `ta olabilecek en kötü şey; "etnik temelli düşünüşün", tüm etnisiteden insanlar arasında, temel bir "yöntem" olarak yerleşik hale gelmesi olacaktır. Aksi takdirde, bunun devamı olan "etnik milliyetçilik" anlayışının çeşitli güç odakları tarafından politik, ekonomik, idari, her türden çıkar için kullanılması hemen hemen kaçınılmaz gibidir. Bu tehlike en başta bu konuda en büyük aktör olan devletin doğru politikaları izlemesiyle önlenebilir ve bunlar da belki de; "farklılığın tahammülsüzlüğüne, tahammül edilemez" önermesi üzerine inşa edilebilir.
Bunca sosyolojik çözümleme ve önermeden sonra, nesnellikten uzaklaşıp tarafsızlığı yitirme pahasına da olsa, şunun son olarak ifade edilmesi gerekir ki, ideal anlamda değilse bile, Midyat ; farklı etnik kimliklere mensup insanların aynı mahalleleri ve sokakları eski tarihlerden bu yana birlikte paylaştığı, farklı dinden veya etnik kökenden insanlar arasında ziyaretlerin gerçekleştiği, bir grubun diğer gruba ait müziği düğününde çaldığı, onunla eğlendiği, kişinin ötekinin dilini bildiği ve konuştuğu, bundan gocunmadığı, aksine, iletişimde karşıdakinin konuştuğu dile göre diyalogun kurulduğu, sıradan bir insanın ortalama üç dili konuşabildiği, dinsel kimlik temelli de olsa etnik gruplar arasında evliliklerin gerçekleştiği, kişilerin hangi etnik kimliğe sahip olduklarına bakmaksızın alışverişin yapılabildiği, etnik ve kültürel yapıdaki çeşitliliğin büyük oranla "zenginlik" olarak algılandığı çokkültürlü, çoketni-li ve çok dilli bir yerdir.
Midyat , rahibinin kurtuluşunu Müslümanı ve Süryanisiyle halay çekerek kutlayan, "dinler ve diller kenti" olarak bilinen bir diyardır. Lütfen Midyat `la oynanmasın artık!
İHSAN ÇETİN Arş . Gör., Çukurova Ünv. icetin@cu .edu .tr (**) Bkz. Çetin , İhsan , (2007), Midyat `ta Etnik Gruplar , Yaba Yayınları , İstanbul
2007-12-07 13:57:38 Birgün
|
