Şırnak'ın İdil ilçesinde bulunan ve milattan sonra 620 yıllarından kalma olduğu söylenen harabe halindeki Başak Köyü Süryani Manastırı onarılmayı bekliyor.

İdil ilçesinin tarihi ve turistik eserlerinden biri olan manastır bakımsızlıktan dolayı yavaş yavaş yıkılmaya yüz tuttu. İlçe merkezinde 1 adet kullanılan 7 adet kullanılmayan olmak üzere toplam 8 kilise bulunuyor. İlçe merkezinin yanı sıra Öğündük, Haberli ve Sareköy'de de faal kiliseler bulunuyor. İlçe merkezindeki Meryem Ana Kilisesi'ni elden geçiren ve kiliseye yaklaşık iki yüz elli misafir kapasiteli misafirhane ekleyen İdil Süryani Kadim Vakfı bu yaz ilçeye gelecek misafirlerini hiç zorlanmadan ağırlayacak. İdil Süryani Kadim Vakfı Başkanı Şemon Gösteriş'in verdiği bilgiye göre misafirhanenin açılışı bu yaz yapılacak ve eski İdilli Süryanilerin birçoğu Avrupa'dan gelerek açılış törenine katılacak. 

İdil İlçe Merkezinde bulunan Meryem Ana Kilisesi; yapımına MS.57 yılında başlanmıştır. Kilise Anadolu’da Hıristiyanlığın yayıldığı ilk yıllarda yapılmıştır. Hıristiyanlığın başlangıcında bölgeye gelen Mor Aday isimli bir havari burada Süryaniliği yaymış, bundan sonra da İdil’de bir takım kiliseler yapılmıştır.  İlk Hıristiyanlığın yayılmasından sonra bölgede 12 bin insanın vaftiz edildiği rivayet edilmektedir. Çok yakın zamana kadar İlçe Merkezi ve pek çok köy Süryani-Kadim mezhebine bağlı iken Müslüman halkın İlçeye yerleşmesi ve Hıristiyanların yurt dışına göç etmeleri sonucu Müslümanlar çoğunluk durumuna gelmişlerdir.

Meryem Ana Kilisesi kesme taştan bazilika planında, üç nefli bir yapı olup üzeri çatı ile örtülmüştür. Kiliseden günümüze yalnızca pek az bir bölüm gelebilmiştir. 

Ayrıca İdil'de Mor Eşayo Kilisesi, Mor Gorgis, Mor Şemon, Mor Yakup, Mor Mejdalaniye, Mor Azizlayto, Mor Yohanon Tarihi Mor Yakup Aziz evi bulunmaktadır. İlçede Süryanilerin çoğunlukta olduğu dönemlerde cemaat kalabalık olduğundan Pazar günü yapılan ayinlerde, Kilise yetmediğinden Mor Yakup Aziz evinin bulunduğu bölgedeki cemaat Kilise yerine bu Aziz evini kullanmaktaydılar. Ayrıca aziz evinin bahçesinde tarihi mezarlar bulunmaktadır. Öğündük Köyünde Mor Yakup Kilisesi'nin M.S. 600. yıllara ait olduğu sanılmaktadır. Ayrıca bugün Hıristiyan nüfusun yaşamadığı Yarbaşı Köyünde büyük bir kilise ve Başak Köyünde de manastır kalıntıları bulunmaktadır. Mağara Köyünde Yezidilere ait tapınaklar mevcuttur. 

İdil İlçesi tarihi M.Ö.2000'li yıllara kadar gitmektedir. Mardin'in tarihine göre, Antakya'yı, Nusaybin'i ve Midyat'ı kuran Nikkaur adındaki bir kral aynı zamanda İdil'i de kurmuştur. İlk adı Zarih idi. Bu kelime Arapça olup, "ekici" demektir. M.Ö. 2000'li yıllarda bu beldeye yerleşmiş olan Zabday adındaki bir bey yöreye kendi adını vermiştir. Böylece bir süre beldenin ismi "Beyt Zabday" yanı "Zabday'ın evi" olarak kalmıştır. Bölgede sırasıyla Gutiler, Asurlar ve Aramiler hüküm sürmüştür. MÖ 6. yüzyıla kadar Bölge Zarih adıyla anılmaktaydı. M.Ö. 600 yıllarında Persler burayı istila ettikten sonra Hazağ (Hazak) ismini vermişlerdir. Hazak Farsça olup, cesur, mert demektir.

Kaynak: İHA