Sosyolog Mehmet Şimşek'in titiz bir çalışmayla hazırladığı "Keldaniler ve Diyarbakır" kitabı çıktı.

Keldaniler, Mezopotamya’nın kadim uygarlıklarından biri olan Kaldeiler’den, XVI. Yüzyılda Dünya’da ilk defa Diyarbakır’da tesis edilen Keldani Kilisesi’ne uzanan yorgun zamanların bereketli mekânı Diyarbakır’da iz bırakmış dini-sosyal topluluklarından Keldaniler’e.

Diyarbakır, 1552’de Yuhanna Sulaka ile başlatılan Nesturilerin (Doğu Süryanileri), Vatikan’a bağlanması sürecinde aralıklarla da olsa 1800’lü yılların ilk çeyreğine kadar Keldani Patrikliğine ev sahipliği yapmıştır.

Bu kitabın dikkate değer yönü, Diyarbakır Mar Petyun Keldani Kilisesi’nde, topluluğun geride bıraktığı (Vaftiz, Cizye, Vakıf, Ölüm defterleri vd.) birçok yazma eserler esas alınarak hazırlanmıştır. Türkiye’de eşine az rastlanacak düzeyde yerelde üretilmiş, sivil bürokrasiye ait belgelerde Keldanilerin Diyarbakır’daki nüfusları, aile bağları, kiliseleri, vakıf gayrimenkulleri, okulları ve öğrenci kayıtları, kilise vakıflarına ait fetvaları, askerlik bedelleri, şehirdeki ikamet alanları ve yüz yıllık ölüm kayıtları…

Kitabın içindeki bölüm başlıkları ve incelenen konular şunlardır: 

BİRİNCİ BÖLÜM 

1. Tarihte Keldaniler ve Keldani Kilisesi 
1.2. Keldani Kavramı 
1.3. Keldani Dili 
1.4. Keldanilerin Yaşadıkları Coğrafya 
1.5. Hıristiyanlığın Keldanilerin Yaşadıkları Yerlerde Yayılması 
1.6. Teolojik Farklılaşma 
1.7. Konsiller ve Nesturilik 
2. Diyarbakır’da Nesturi Kilisesi 
2.1. Katolik Misyonerliği 
2.2. Katolik Misyon Okulları 
2.3. Nesturileri Bir Kısmının Katolikleşmesi 
3. Yuhanna Sulaka Dönemi 
4. Diyarbakır Keldani Kilisesi 
5. Diyarbakır’a Yakın Yerleşim Yerlerinde Keldaniler 
6. Yusufiler Dönemi 
6.1. Patrik I. Yusuf 
6.2. Patrik II. Yusuf Saliba Ma’ruf 
6.3. Patrik III. Yusuf 
6.4. Patrik IV. Yusuf Laazar Hindi 
6.5. Patrik V. Yusuf Agustin Hindi 
6.6. Diyarbakır’da Görev Yapmış Olan Keldani Metropolitleri 

İKİNCİ BÖLÜM 

2. Keldani Kilisesi Vaftiz Defteri 
2.1. Diyarbakır Nüfus Kayıtları 
2.3. Keldani Kilisesi’nde Bulunan Nüfusa Dair Bazı Evraklar 
2.4. Keldani Kilisesi Vaftiz Defteri 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

3. KELDANİLERİN DİYARBAKIR’DAKİ YERLEŞİM ALANLARI 
3.1. Hasırlı Mahallesi
3.2 Şeyh Matar Mahallesi 
3.3 Fatih Paşa Mahallesi 
3. 4 Kavas-i Sağir Mahallesi 
Diyarbakırlı Keldanilerden Abdulmesih Basademir (Şikalo) 
3. 5 Şeyh Said Küçük Mahallesi 
3.6 Hacı Osman Mahallesi 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 

4. Cizye Belgeleri 
4.1. Osmanlı’da Cizye Vergisi 
4.2. Keldani Kilisesi’nde Bulunan Bedeli Askeri Belgeleri 
4.3. Bedeli Askeri Belgeleri 
4.3.1 A Belgesi 
4.3.2. B Belgesi 
4.3.3. C Belgesi 
4.3.4. D Belgesi 
4.3.5 E Belgesi 
4.3.6. F Belgesi 

BEŞİNCİ BÖLÜM 

5. Vakıf Defterlerinde Keldaniler 
5.1 İslam’da Vakıf Kurumu 
5.2 Osmanlı’da Vakıf Kurumu 
5.3 Keldani Kilisesi Vakıfları 
5.3.1. Keldani Mar Petyun Kilisesi Vakıf Defteri 
5.3.2 Kilise Gelir-Gider Defterine Göre Vakıfların Durumu 
5.3.3 Çorbahane Defteri 
5.3.4. Kilise Vakıflarına Ait 1947 Tarihli Defter 
5.3.5. Kilisede Bulunan “Vakıf Konulu” Fetva Belgeleri 

ALTINCI BÖLÜM 

6. Diyarbakır Keldani Rüştiye Mektebi Defteri 
6.1. Gayrimüslim Rüştiye Mektepleri 
6.2. Diyarbakır’da Gayrimüslim Rüştiye Okulları 
6.3. Diyarbakır’daki Gayrimüslim Rüştiye Okulları 
6.4. Osmanlı Belgelerinde Keldani Öğrenciler 
6.5. Keldani Rüştiye Mektebi Sınıf Geçme Defteri 
6.6. Keldani İptidai Mektebi 
6.7. Keldani Sıbyan Mektebi 

YEDİNCİ BÖLÜM 

7. Keldani Kilisesi Ölüm Defteri 
7.1. Defterde Yer Alan Diğer Dini Topluluklar 
7.2. Defterde Yer Alan Zaman Tanımları 
7.3. Defterde Kullanılan Yazı Karakterleri
7.4. Kimlik Tanımlarında Kullanılan İfadeler 
7.5. Dini Aidiyet Tanımları 
7.6. Sosyal Statüye Ait Kayıtlar 
7.7. Kayıtlarda Mekânlar 
7.8. Diyarbakır’daki 1895 Ermeni Olayları ve Keldaniler 
7.9. 1915 Olaylarının Keldani Topluluğunda Yansımaları 
7.10. Ölüm Defteri Kayıtlarının Genel Bir Değerlendirmesi 

SONUÇ 

EK. DEFTER’ÜL MEVTA (Ölüm Defteri) 
BİBLOGRAFYA 
SÖZLÜKÇE 

• Kitap Adı: Keldaniler ve Diyarbakır
• Yazar:Mehmet Şimşek
• Yayınevi: Kent Işıkları Yayınları
• Hamur Tipi: 2. Hamur
• Baskı Sayısı: 1. Basım
• İlk Baskı Yılı: 2018
• Sayfa Sayısı: 320
• Ebat: 13,5 x 21
• ISBN: 9786059413374

ÖZGEÇMİŞ

Eğitimci, araştırmacı-yazar. 10 Temmuz 1965 tarihinde Diyarbakır'da doğdu. İlköğrenimini Şair Sırrı Hanım İlkokulu’nda, orta öğrenimimi Cumhuriyet Lisesinde tamamladı. Yüksek öğrenimini 1990 yılında Fırat Üniversitesi Fen/Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde tamamladi. Halen bir kamu kuruluşunda idareci olarak görev yapmaktadır. Evli ve üç çocuk babasıdır Diyarbakır'ın eğitim tarihiyle ilgili olarak, yapmış olduğu kıymetli çalışmalarıyla birçok bilimsel araştırmaya kaynak değerinde eserler kazandırmış olan Mehmet Şimşek; 2003 yılından itibaren çeşitli ulusal ve uluslararası kongre ve sempozyumlara katılarak; "Süryani Cemaatinde Kadın Olmak', "Mor Kuryakos Manast "Doğu ve Batı Süryani Kilise Tarihinde Silvan ve Mar Marutha”,"Diyarbakır ve çevresindeki Süryanilere Yönelik Misyon Faaliyetler", "Diyarbakır Kent Merkezindeki Okullarda Şiddet, "Diyarbakır’da Gömülü Süryani Azizleri” gibi başlıklarda bildiriler sundu. Bildirileri kongre ve sempozyum kitaplarında yer aldı. Makaleleri, 2005 yılından itibaren; Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi ve Toplumsal Tarih Dergisi’nde yayımlandı

ESERLERİ: Süryaniler ve Diyarbakır (2003), Naum Faik ve Süryani Rönesansı (2004), Amid'den Diyarbekir'e Eğitim Tarihi (2007), Horepiskopos Aziz Günel'in Hatıratı (2011)

Güncelleme Tarihi: 7 Kasım 2018