Etnisite kavramı bu topraklarda uzun bir süre tehlikeli bir kavram olagelmiştir. Bu sebeple Türkiye’de etnik gruplar üzerine yapılan çalışmalar sınırlı sayıda olmuştur. Sınırlı sayıdaki bu yayına karşın, 2000’li yıllar sonrasında bu konuda çok sayıda kitabın yayımlandığını görüyoruz. Bu çalışmaların bazılarını Süryaniler üzerine yapılmış olanları oluşturmaktadır. Ancak bunların da yeterli sayıda olduğu söylenemez. Türkiye’deki kültürel çeşitliliğin daha iyi anlaşılması için Süryaniler ve elbette Araplar, Kürtler, Yezidiler, Tatar ve Abazalar gibi diğer etnik gruplar hakkında sosyal yapı ve kültürel durumlarına ilişkin daha çok araştırma ve çevirinin yapılması gerekiyor.

Bu bağlamda Yaba’dan çıkan Süryanilerin Tarihi kitabı etnisite literatürüne sağlam bir katkıda bulunuyor. Kitap hakkında en son söyleyeceğimizi baştan kaydedelim: Şerefhan’ın Şerefnamesi Kürtler için ne ise, Gorgis David Malik’in Süryanilerin Tarihi’de odur. Kitap bunu Süryani topluluğuna ilişkin aktardığı kronolojik ve belgelere dayalı detaylı bilgiler nedeniyle sağlıyor. Kitabın yazarı olan Gorgis David Malik 1837 yılında İran’ın Kuzeybatısındaki Supurgan köyünde doğmuş Süryani bir din adamıdır. Sahip olduğu bilgi ve malzemeyi sonraki kuşaklara aktarmak amacıyla yaşamının son on beş yılını bu kitaba ayırmıştır. Kitap, Gorgis David Malik’in yolculuk sırasında oğlu ve kızıyla birlikte geçirdiği kaza sonucu ölümünün ardından oğlu Nasuriyos Gorgis Malik tarafından önce Norveççe’ye, ardından İngilizce’ye çevrilmiş ve nihayet 1910 yılında ABD’de basılmıştır. 

Süryani tarihini Nuh peygamberin üç oğlundan biri olan Sam’a dayandıran Gorgis David Malik, Aramlar, Asurlar ve Kildanilerin tümünün Süryani ulusunu teşkil ettiğini savunuyor. Ademoğlunun bu hikayesiyle başlayan kitap Aramlar, Asurlar, Keldaniler’in tarihi, krallar ve patriklerin yaşamları ile bu tarihlerde gerçekleşen olaylar, tarihsel döngüleri ve yaşanan ızdırapları anlatıyor. Anlatılan tüm bu olgular çoğunlukla Eski Ahit olarak bilinen Tevrat’a referansta bulunarak aktarılıyor. Bunun dışında yazarın yaşadığı dönem itibariyle sahip olduğu birincil kaynaklar ile eski yer ve kişi adlarını aktarması bakımından özellikle Sami filologlar ve teologlara değerli bir malzeme sağlıyor.

Kitapta yalnızca Süryani tarihi anlatılmıyor, bunun yanında Süryanilerin yoğun olarak yaşadığı Mezopotamya (Beth Nahrin) coğrafyası ile antik şehirler olan Babil, Ninova, Urhoy (Urfa) gibi kentlerin de tarihine değiniyor. Ayrıca İslam tarihinden bahsedildiği bölümde Hz. Muhammed’in Necranlılara hitaben yazılmış Süryani Hıristiyanların can ve mal güvenliğini güvence altına alan fermanına yer veriliyor. Bunun dışında Zerdüştlüğe ilişkin geniş bir kaynağın sunulduğu bir bölüm kitapta yer alan diğer önemli metni oluşturuyor.

Vedii İlmen’in titiz çevirisiyle Yaba’nın Mezopotamya kitaplığından çıkan kitap yalnızca Süryaniler üzerine çalışan uzmanlar ile bu topluluğa mensup bireylerin değil, aynı zamanda konuya ilgi duyan okurlar için temel bir kaynak olma özelliği taşıyor. Bu arada, kitabı kendisiyle kıyasladığımız Şerefname’nin de aynı kitaplık dizininden yayımlandığını hatırlatalım.

Süryanilerin Tarihi
İlk Hıristiyanlıktan Kadim Doğu Süryani Müjdeci-Havari Kilisesi
Prof. Gorgis David Malik
İngilizce’den Çeviren: Vedii İlmen
Yaba Yayınları
Ocak 2012
472 Sayfa
ISBN: 9789753861601

Kaynak: Taraf, Kitap Eki, Şubat 2012, İhsan Çetin  ; Güncelleme Tarihi: 13 Şubat 2012